Disa nga pikat kryesore të analizës së D+ janë:

• Ministria e Integrimit Evropian mund të bëhet pjesë e Ministrisë së Punëve të Jashtme në kuptim organizativ dhe strukturor, por në kuptim funksional ka efekte negative në agjendën për integrime evropiane sepse e bënë atë pjesë të punëve të jashtme kurse agjenda për integrime evropiane në masë të madhe është agjendë e brendshme e reformave;

• Po ashtu, ulet niveli i përgjegjësisë së ministrive (departamenteve për integrim evropian), komunave dhe institucioneve tjera në zbatimin e mëtejmë të obligimeve që dalin nga agjenda për integrime evropiane dhe kuadri profesional në MIE mund të shpërndahet nëpër departamentet e MPJ;

• Ministria e Administratës Publike sipas funksioneve që ka nuk lidhet aspak me funksionet që ka Ministria e Punëve të Brendshme. Derisa MAP ka në fushëveprim shërbimin civil, organizimin dhe funksionimin e administratës, MPB ka të lidhur fushëveprimin e saj me rendin dhe sigurinë publike, etj.

Obligimet për sundim të ligjit dhe qeverisje të mirë janë përcjell në gati secilin samit, ku
Kosova ka marrë shumë zotime të rëndësishme në këtë drejtim, përpos tjerave si
bashkëpunimi rajonal dhe konektiviteti me rajonin.
Vazhdimi i Procesit të Berlinit më së shumti i konvenon Kosovës edhe pse ka përfitime tejet të rëndësishme për përafrim të të gjithë rajonit me Bashkimin Evropian. Andaj, Qeveria e re e Kosovës duhet t’i jep një shtytje të re përmbushjes së obligimeve të marrura në këtë proces.
Shumë nga rekomandimet e mëposhtme janë obligime që zyrtarët më të lartë të Kosovës vetëm i kanë marrë në Samitet e Procesit të Berlinit. Ne po i theksojmë ato më të rëndësishmet në fushën e sundimit të ligjit dhe mirëqeverisjes duke dhënë sugjerime shtesë për zbatueshmërinë e tyre në Kosovë. Qeveria e Re mund dhe duhet të marrë primatin e avancimit të mirëqeverisjes dhe forcimit të sundimit të ligjit dhe të shërbej edhe shembull për rajonin në Samitet e Agjendës “Berlin Plus”.

Përfshirja e zotimeve në program qeverisës

Qeveria e re duhet të bëjë një analizë të të gjitha zotimeve të “Procesit të Berlinit” në
mënyrë që t’i përfshijë në Programin Qeverisës i cili do të përpilohet për katër vitet e
ardhshme. Kj do të shërbente në raportimin e progresit të Kosovës në Samitet e ardhshme
dhe Kosova të merret si partner më serioz nga udhëheqësit e lartë të BE-së.

Një plan vjetor për zbatimin e zotimeve Anti-Korrupsion

Po ashtu, Zyra e Kryeministrit duhet të përpiloj dhe mbikëqyrë plane vjetor për Zbatimin
e Zotimeve Anti-Korrupsion të cilat i ka deklaruar Qeveria e Kosovës në Samitin e Londrës
në 2018.

Reformimi i ligjit për prokurimin publik

Në Proces të Berlinit, Qeveria e Kosovës së bashku me pesë vendet tjera të Ballkanit
Perëndimor, është zotuar për implementimin e rreptë të dispozitave ligjore të Ligjit të
Prokurimit Publik dhe akteve nënligjore të tij. Mirëpo në rastin e Kosovës, ky ligj duhet të
reformohet duke adresuar mangësitë që janë shfaq në të kaluarën, për të cilat ka mjaft
studime në Kosovë. Reformimi duhet të bëhet jo vetëm për të parandaluar korrupsionin
dhe rritur transparencën por edhe për të rritur efektshmërinë e prokurimit publik në Kosovë
që ka paraqit mjaft sfida.

Stafi i Prokurimit Publik

Edhe ky është një zotim që e ka marrë Qeveria e Kosovës në Procesin e Berlinit. Në
Kosovë ka nevojë për profesionalizim dhe pavarësi të stafit të prokurimit në nivel lokal
dhe qendror. Ka disa organizata lokale e donatorë të jashtëm që punojnë në
profesionalizimin e këtij stafi por pavarësia mbetet më sfiduese.

Avancimi i e-Prokurimi

Ky zotim në pjesën më të madhe është zbatuar pasi në Kosovë tashmë prokurimi elektronik
është i obligueshëm, mirëpo ka hapësirë që ky sistem të avancohet që të thjeshtësohet dhe
të ngritet më tutje transparenca. Kosova mund të bëhet shembull për Ballkanin Perëndimor
në këtë fushë nëse punon në avancim të këtij sistemi mjaft të rëndësishëm.

Fokusi i raportit është në integritetin e këtij institucioni, procedurat disiplinore ndaj zyrtarëve në ATK dhe respektimi i etikës në ushtrimin e funksionit në ATK.

Ky është viti i dytë që D+ dhe BIRN hartojnë raport mbi integritetin në ATK me të gjetura dhe rekomandime sa i përket konflikit të interesit në ushtrimin e funksionit të inspekotit në ATK, procedurat disiplinore ndaj zyrtarëve në ATK, deklarimet e pasurisë, rekrutimet nga jashtë dhe brenda institucionit, raporti i inspektorëve me binzese dhe kontabilistë, etj.

Bazuar në monitorimin e shtatë komunave, Demokraci Plus ka bërë një vlerësim të nivelit të përmbushjes së gjashtë parimeve të qeverisjes së mirë për të cilat këta kryetarë të komunave sa kanë qenë kandidatë për këtë post janë zotuar se do t’i përmbushin në rast se zgjedhen. Gjetjet tona të monitorimit tregojnë se në përgjithësi publikimi i dokumenteve në ueb-faqe është përmbushur apo kryesisht i përmbushur, përveç në komunën e Gjilanit dhe Prizrenit të cilat kanë ngecje në publikim të vendimeve dhe rregulloreve.

Komuna e Gjilanit nuk i ka të publikuara të gjitha vendimet e kuvendit dhe të rregulloreve, kurse Komuna e Prizrenti edhe pse i ka të publikuara shumicën e vendimeve dhe rregulloreve për këtë i duhet një numër i lartë mesatar i ditëve për t’i publikuar në ueb.

Publikimi i raporteve financiare si duket në vitin 2019 ka pësuar regres, përderisa vetëm Komuna e Prsihtinës, Pejës e Gjakovës, kanë përmbushur këtë zotim si të plotë edhe pse standardet e raportimit dhe detajet e raportimit dallojnë nga komuna në komunë. Në anën tjetër zotimi i tretë del të jetë realizuar mjaft mirë nga komunat e monitoruara, përderisa vertëm komuna e Prishtinës është vlerësuar kryesisht se ka pëmbushur këtë zotim, kurse komuna e Mitrovicës është vlerësuar se ka plotësuar këtë zotim në nivel gjysmak. Megjithatë, për konsultime publike mbetet ende hapësirë për përmirësim, sidomos në përmbajtje të këtyre, si dhe pjesëmarrjen qytetare. Edhe pse të gjitha komunat kanë respektuar afatet ligjore për ftesë në diskutime publike, pjesëmarrja e qytetarëve nuk është e nivelit të kënaqshëm marrë parasysh se këto janë shtatë komunat e mëdha në Kosovë.

Inkurajuese që të gjitha nga shtatë komunat kanë vazhduar trendin e mbajtjes të konsultimeve publike qoftë për buxhet qoftë, rregullore komunale apo plane rregulluese, megjithatë për qeverisje komunale kjo është mjaft e ulët.

Transparenca në prokurim publik ka nevojë të përmirësohet ende. Përderisa në vitin e kaluar kjo ishte një praktikë e re, këtë vit komunat kanë vazhduar të mos jenë 100 % transparente me qytetarët e vet.

Janë vetëm komunat e Prishtinës dhe Gjakovës të cilat kanë publikuara të gjitha kontratat e nënshkruara, kurse komuna e Mitrovicës. Gjilanit dhe Ferizajit nuk kanë të publikuar shumicën e kontratave të nënshkruara. Në të dy komunat e fundit janë gjetur edhe parregullsi ku kanë qenë kontrata të publikuara në ueb të komunës, pa qenë njoftimi në e-prokurim. Zotimi që më së paku është përmbushur nga shtatë komunat e përgjatë këtyre dy viteve të monitorimit është publikimi i raportit për progresin e realizimit të premtimeve zgjedhore. Asnjëra komunë nuk iu ka përmbajtur këtij zotimi. Përderisa në vitin 2018 komuna e Ferizajt kishte të publikuar një raport për “200 punë konkrete për Ferizajn dhe ferizajasit”, ajo këtë vit nuk ka vazhduar me praktikën e njëjtë. Kurse kryetari i komunës së Mitrovicës i është përgjigjur Demokraci Plus duke thënë se kryetari aktual z. Agim Bahtiri, nuk ka bërë asnjë premtim elektoral në fushatën e fundit zgjedhore. Sfidë mbetet edhe zotimi për adresimin e kërkesave të qytetarëve në ndreqe.com. Komuna e Prizrenit dhe Prishtinës vazhdojnë t`iu përgjigjen një pjesë të konsiderueshme të këtyre kërkesave qytetare, ndërsa tjerat kanë shënuar fare pak progres në këtë fushë.

Në mungesë të bazës së krahasimit dhe për hir të transparencës, vendimet e kryetarit janë të paraqitura vetëm ato të cilat janë të publikuara në ueb faqe zyrtare të komunave dhe kjo nuk e përjashton mundësinë se mund të ketë vendime tjera të miratuara, por që nuk janë vendosur në ueb. Të gjitha komunat kanë respektuar obligimin për publikimin e planit të prokurimit në fillim të vitit kalendarik. Në këtë fushë janë monitoruar edhe rezultatet e konkurseve, por për shkak të mungesës të bazës së krahasimit nuk përjashtohet mundësia se mund të ketë rezultate tjera të konkurseve të cilat nuk janë publikuar. Fusha në të cilën komunat vazhdojnë të kenë ngecje është nxitja e pjesëmarrjes qytetare në proceset vendimmarrëse që ndodhin në komunë.

Mbajtja e konsultimeve publike për plane të prokurimit nuk është respektuar nga asnjëri kryetar, as në vitin 2018 e as në 2019. Edhe pse ky zotim nuk është obligim ligjor, kjo nuk e mohon faktin që mbajtja e këtyre konsultimeve është një praktikë e mirë demokratike për të cilën kryetarët e tanishëm janë zotuar se do ta inkuadrojnë në mandatin e tyre qeverisës.

Si përfundim, sa i përket përmbushjes së zotimeve, është vërejtur një përplasje më e madhe në plotësimin e atyre zotimeve që njëkohësisht janë edhe obligime ligjore. Kurse iniciativa për praktika të mira të qeverisjes lokale e që nuk janë të obligueshmë me ligj, siç janë konsultimet publike për plan të prokurimit, si dhe adresimi i raportimeve në platforma online-ndreqe.com vazhdojnë të neglizhohen nga udhëheqësit e komunave te monitoruara.