Senatori republikan Mark Hanna, i cili kishte ndihmuar William McKinley të zgjedhet presidenti i 25-të i Shteteve të Bashkuara të Amerikës, kryesisht pse kishte arritur të grumbullonte rreth tre (3) miliardë dollarë në vlerën e sotme, kishte deklaruar se dy gjëra janë të rëndësishme në politikë, e para janë paratë, kurse e dyta nuk më kujtohet se cila është.

Pa dashur të mbivlerësojmë ndikimin që kanë paratë në fitoret e partive politike, duke mundësuar të përçohen më lehtë idetë politike tek votuesit, të shfrytëzohet më shumë hapësirë në media, të angazhohen konsulentët më të mirë të marketingut, e shumë shërbime të tjera që i vënë në avantazh me kundërshtarët e tyre politik. Megjithëkëtë, paratë nuk janë faktori vendimtarë dhe jo çdo herë partia politike që ka më së shumti para fiton.

Më e rëndësishme sesa shuma e parave janë burimet e financimit të tyre. Financimi i partive politike në formë të donacioneve nga kompanitë private mundëson keqpërdorimin e parasë publike. Fare lehtë partia politike mund të favorizojë kompanitë të cilat e kanë mbështetura financiarisht. Përveç dëmtimit të konkurrencës së tregut, kjo formë e keqpërdorimit me pushtetin ndikon drejtpërdrejtë edhe në kualitetin e punëve që kryhen nga këto kompani. Prandaj, qytetarët kanë të drejtë të kenë qasje në raportet financiare të partive politike dhe të kërkojnë më shumë transparencë dhe llogaridhënie në këtë drejtim. Kërkesa për më shumë transparencë rritet atëherë kur nga buxheti i shtetit ndahen mjete financiare për të mbështetura aktivitet e partive politike. Qytetarët duhet të dinë për mënyrën sesi është shpenzuar secili cent i mbledhur nga taksat e tyre dhe në emër të tyre.

Legjislacioni në Kosovë është mjaftë bujarë sa i përket financimit të partive politike. Si financimi direkt ashtu edhe ai indirekt janë të lejuara. Përmes financimit direkt, për partitë politike parlamentare çdo vit ndahen mjete financiare nga buxheti i shtetit, ndërsa përmes financimit indirekt, shteti iu mundëson partive politike të shfrytëzojnë hapësirë pa pagesë në media për qëllime të fushatës zgjedhore, apo të shfrytëzojnë hapësirat publike – si shkolla dhe salla të sporteve për mitingje partiake. Kur në vitin 2012 deputetët e Kuvendit miratuan ndryshimet e Ligjit për financimin e subjekteve politike, ndër të tjera vendosën që shuma e mjeteve që ndahet nga buxheti i shtetit për financim të subjekteve politike, të rritet nga 0.17% në 0.34%. Kjo është ngjashëm sikur ju me një ngritje dore të vendosni për të dyfishuar pagën tuaj.

Ndryshimi i ligjit kishe për qëllim të rriste transparencën. Mirëpo, efektet ishin të kundërta. Që nga ajo kohë, nuk ka pasur transparencë të partive politike, siç nuk ka pasur as auditim për të kuptuar mënyrën e menaxhimit financiar. Kuvendi i Kosovës në vazhdimësi ka dështuar të bëjë përzgjedhjen e auditorëve, ndërsa në anën tjetër Komisioni Qendror i Zgjedhjeve ka bërë një interpretim të ngurtë të normave ligjore duke thënë se raportet financiare duhet të publikohen së bashku me raportet e auditimit. Partitë politike thanë se publikimi i raporteve financiare të pa audituara është i pavlerë pasi aty mund të raportohen të dhëna të pasakta. Kështu përjashtuan fakti se secili institucion shtetëror publikon ndaras raportet financiare prej atyre të auditimit. Për mungesën e transparencës partitë politike fajësuan ligjin, kurse asnjëherë për katër vite nuk morën mundin që ta ndryshojnë ligjin nëse vërtetë ky ishte problemi.

Rritja e transparencës së partive politike, në formën më të qëndrueshme të saj, mund të bëhet vetëm duke ardhur si kërkesë e anëtarësisë. Të gjitha përparimet tjera janë të përkohshme, bëhen sa për të kënaqur kërkesat ligjore apo thirrjet e ndërkombëtarëve. Kur anëtarësia të jetë aktive në pagesën e anëtarësisë do të kërkoj më shumë llogari për mënyrën e menaxhimit të tyre. E kontrollit nga anëtarësia paritë politike po i ikin në çdo mënyrë. Mjafton të shihni se sa janë të hyrat nga pagesat e anëtarësisë. Pesë partitë politike më të mëdha, për katër vitet e fundit deklaruar vetëm rreth pesë (5) mijë euro nga të hyrat e anëtarësisë, apo 0.04% prej rreth 12 milionë euro sa kanë qenë të hyrat e tyre. Madje, këto të hyra nuk janë të rregullta dhe vetëm dy parti politike kanë deklaruar se kanë të hyra nga anëtarësia.

Krahas kësaj është e nevojshme edhe miratimi i një Ligji të veçantë për Partitë Politike, për të krijuar një infrastrukturë ligjore që i hapë rrugë demokratizimit të brendshëm të partive politike, që në një formë ose tjetër është i ndërlidhur me financimin. Ky ligj, ndër të tjera do të mbronte anëtarët dhe strukturat tjera të partisë politike kur të ndërmarrin nisma për kontrolle të brendshme financiare. Po ashtu, një financim i rregullt dhe transparent do të ndikonte edhe zgjedhje më të mira dhe rezultate më drejta.

Përderisa në Kosovë partitë politike iu shmangen obligimeve ligjore për raportim financiar dhe transparencë, në Republikën Çeke kandidatë për president kanë publikuar të gjitha transaksionet bankare të fushatës së tyre zgjedhore, të cilat janë të qasshme për publikun dhe mund të shihen të gjitha shpenzimet. Këtë e kanë bërë pavarësisht asaj se nuk e kanë obligim ligjore. Nuk ka kufij të transparencës. Sa më shumë aq më mirë! Sot, partitë politike kanë rastin që të bëhen transparente me qytetarët e Kosovës dhe krahas dërgimit të raporteve të shpenzimeve të fushatës së zgjedhjeve të fundit në Komisionin Qendror të Zgjedhjeve (KQZ), ato do të duhej të bëheshin publike edhe për pubikun e gjerë.