Për buxhetin e vitit 2019, këtë verë komunat mbajtën dëgjime buxhetore por me interesim të ulët nga ana e qytetarëve për të dhënë kontributin e tyre. Mirëpo kujt i atribuohet kjo mungesë interesimi, komunave apo qytetarëve jo-aktiv?

Shtatë komunat më të mëdha në vend, mbajtën dëgjime buxhetore dhe arritën të mbledhin numër simbolik të qytetarëve, në proporcion me popullatën rezidente. Sfidën më të madhe në këtë aspekt, e ka pasur kryeqyteti. Nga shtatë komunat e mëdha, Prishtina ka mbajtur gjashtë dëgjime buxhetore, numrin më të vogël në krahasim me gjashtë komunat tjera të mëdha. Ndërsa Peja ka mbajtur 13 sosh, numrin më të madh nga shtatë komunat e mëdha. Edhe pse janë të obliguar, Kryetarët e tri nga shtatë komunat më të mëdha – Prishtinë, Gjilan dhe Mitrovicë nuk kanë marrë pjesë në asnjë dëgjim buxhetor. Ndërsa në katër komunat tjera, pjesëmarrja e Kryetarëve ka qenë më e kënaqshme – në Pejë Kryetari ka qenë në 11 nga 13 dëgjimet, në Gjakovë 3 nga 10, në Prizren 5 nga 8 dhe në Ferizaj në 9 nga 10.

Mesatarisht, komunat arritën të mbledhin rreth 20 qytetarë në takimet për buxhetin (ky numër varijon nga komuna në komunë, ku më së dobëti qëndron Prishtina me mesatarisht nga pesë pjesëmarrës). Në këtë aspekt ka pasur përkeqësime sepse në të kaluarën pjesëmarrja në këto lloj takimesh ka qenë më e madhe. Pra është e qartë që problem mbetet mënyra dhe koha e organizmit të dëgjimeve buxhetore. Po ashtu procesi i hartimit të buxheti është i tillë që përfshirjen e qytetarëve e parasheh në një fazë tejet të vonshme dhe të limituar, për të mledhur kontribut të mirëfilltë. Qytetarëve në dëgjime buxhetore iu paraqitet një draft buxhet tashmë i përpiluar nga Zyra e Kryetarit, ku është e vështirë që të ndryshohen vijat buxhetore dhe/ose shumat e alokuara. Duke parë se propozimet e tyre nuk kanë ndonjë fuqi ndikuese në buxhet, qytetarët janë dekurajuar dhe hezitojnë të marrin pjesë në dëgjime.

Në anën tjetër edhe komunat në përgjithësi bëjnë përpjekje minimale për të motivuar qytetarët të marrin pjesë në dëgjime. Përveç njoftimit përmes ueb faqes zyrtare dhe disa postimeve në faqet e tyre në facebook, rrallë herë përdoren mënyra tjera për t’i informuar qytetarët rreth kufizimeve dhe strukturës së buxhetit. Edhe në takimet për buxhetin e vitit 2019, në shumicën e komunave, pjesëmarrësve nuk u është ofruar agjendë apo kopje e draft buxhetit të cilat do t’a lehtësonin diskutimin.

Të përmirësohet mënyra e informimit të qytetarëve

Rritja e interesimit dhe angazhimit qytetarë në aspektin e buxhetimit në komuna përmirësohet duke filluar nga informimi i mirëfilltë. Ftesat dhe plane fillestare të komunës për buxhetin duhet të shpallen në çdo lagje dhe fshat dhe jo vetëm në ndërtesën e komunës, dhe të jenë të kuptueshme për çdo qytetarë. Është gjithashtu e rëndësishme që paraprakisht të lansohen fushata vetëdijësuese për buxhetin, të komunikohet qartë kërkesa e komunës për pjesëmarrje të qytetarëve, por edhe për obligimin qytetarë për të kontribuar në proces. Rrjetet sociale dhe përdorimi i gjerë i tyre paraqesin një mundësi të mirë për të arritur numër të gjerë dhe gjithëpërfshirës (burra, gra, të rinjë, komunitete jo-shumicë) të qytetarëve që të japin idetë dhe kontributin e tyre në hartimin e buxhetit që ndikon drejtëpërsëdrejti në kualitetin e jetës së tyre.

Të fillojë konsultimi para hartimit të buxhetit

Takimet për buxhetin duhet të mbahen në një fazë shumë më të hershme se sa që bëhet aktualisht, që qytetarët të kenë mundësi t’i shprehin nevojat dhe propozimet e tyre dhe ky input të reflektohet në buxhet. Kjo mund të arrihet me mbajtjen e konsultimeve nga zyra e Kryetarit para përpilimit të projekt-buxhetit.

Të mbahen dëgjimet në lagje dhe jo vetëm në komunë

Për më tepër, dëgjimet duhet të organizohen lagje më lagje sepse është më inkurajuese për qytetarët që të marrin pjesë në diskutime në lagje ku fokusi ngushtohet tek specifikat lokale.

Të pilotohet buxhetimi me pjesëmarrje

Së fundmi, modeli i “buxhetimit me pjesëmarraje” paraqet një mundësi të mirë në këtë drejtim. Një iniciativë e tillë kërkon angazhim nga komuna, por edhe interesim dhe organizim nga qytetarët. Iniciativa për fillim të këtij procesi mund të vijë nga ndonjë Kryetar, anëtarë i asamblesë komunale apo edhe nga vetë komuniteti dhe duhet të fillojë me informim të qytetarëve dhe fuqizim të tyre përmes njoftimeve dhe takimeve të rregullta me grupe punuese për shkëmbim idesh dhe dhënie të propozimeve në diskutime publike që i paraprijnë buxhetit.