Op-Ed

“Virusi” në kontratat për pandeminë

Besnik Krasniqi

Urgjenca që ka prodhuar pandemia COVID-19 është përdorur si justifikim nga autoritetet lokale për lidhjen e një numri kontratash nëpërmjet procedurës së negociuar, për të cilën Zyra Kombëtare e Auditimit (ZKA) alarmon se e kufizon konkurrencën, rrit çmimin dhe e zvogëlon cilësinë.

Kontrata “të infektuara” kësisoj, kanë lidhur jo pak komuna. Autoritetet janë thirrur në nenin 35 të Ligjit të Prokurimit Publik, i cili lë mundësinë e të tilla kontraktimeve pa aplikuar procedurat standarde të prokurimit, në rastet kur “është shumë e nevojshme për arsye të emergjencave ekstreme që janë shkaktuar nga ngjarje objektivisht të verifikueshme të cilat nuk kanë pasur mundësi të parashikohen me arsye nga autoriteti përkatës kontraktues”.

Rastet e para të infektimeve me virusin SARS-CoV-2 që shkakton pandeminë COVID19, janë regjistruar në muajin mars të 2020-s në Kosovë.

Më 16 të këtij muaji, Komisioni Rregullativ i Prokurimit Publik (KRPP) kishte njoftuar të gjitha autoritetet kontraktuese se, si rezultat i situatës së krijuar nga pandemia mund t’i përdornin procedurat e negociuara pa publikimin e njoftimit për kontratë. Kjo kishte vlejtur vetëm për tre muaj, meqë KRPP-ja më 12 qershor 2020 kishte shfuqizuar vendimin, përkatësisht kishte ndaluar mundësinë e përdorimit të kësaj procedure për kontratat për adresimin e çështjeve që burim e kishin pandeminë.

Përkundër kësaj, nëpërmjet procedurës së negocimit, edhe pas qershorit të 2020-s komunat kanë përdorur pandeminë si justifikim për kontraktime të tilla. Në fund të këtij viti, përtej vlerës së parashikuar në Dosjen e Tenderit, që ishte 151,000.00 euro, Komuna e Prishtinës ka shpërblyer me kontratë që ka vlerë 159,952.80 euro konsorciumin “Aroma Plus & Hightechevolution”, për angazhimin e punëtorëve të pastrimit në shkolla, në kuadër të masave anti-COVID-19.

Të tre operatorët ekonomikë që ishin pjesë e këtij procesi të prokurimit kishin ofertë më të lartë sesa vlera e parashikuar e kontratës, teksa Komuna e Prishtinës lidhi kontratën kornizë me “Aroma Plus & Hightechevolution”, me 8,958.80 euro më shumë sesa që kishte planifikuar. Autoritetet komunale refuzuan të kthenin përgjigje në pyetjet për këtë proces prokurimi.

Përmes procedurës së negociuar ishte nënshkruar edhe kontrata gjashtë mujore për “Shërbime të sigurimit fizik për objektet e Komunës së Prishtinës”, në vlerë prej 232,373.00 euro. Nëpërmjet një përgjigjeje të shkruar, ZKA i tha KOHËS se ka gjetur parregullsi në këtë rast. “Për negocim ishte ftuar kontraktuesi paraprak, përkatësisht vetëm një operator ekonomik, ndonëse ky lloj shërbimi ofrohet edhe nga kompanitë tjera”, thuhet në një përgjigje të shkruar. “Raporti i vlerësimit të tenderit nuk ishte plotësuar me të dhënat e nevojshme rreth negociatave siç kërkohet formalisht, por vetëm ishte nënshkruar nga anëtarët e komisionit në formën e shabllonit, me disa plotësime të pakta rreth kompanisë dhe çmimit të ofruar”.

Në kohën kur ishte firmosur kjo kontratë, aktiviteti i zhvilluar për të njëjtin shërbim përmes procedurave të hapura në vitin 2019 ishte ende në fazën ankimore në Organin Shqyrtues të Prokurimit. Nëpërmjet rrugës së njëjtë, Komuna e Istogut ka shpërblyer me dy kontrata publike operatorë ekonomikë. Ekzistencën e njërës e ka mohuar, ndërkaq për tjetrën kontratë ka pasur një justifikim.

Kontrata me titull “Vlerësimi i dëmeve të të shkaktuara gjatë kohës së pandemisë, të krijuara si rezultat i korona virusit COVID-19”, për të cilën autoritetet në Komunë kanë thënë se nuk ekziston, ka angazhuar dy kompani, me qëllimin e vlerësimit të dëmeve të shkaktuara gjatë kohës së pandemisë. Procesverbali i hapjes së tenderit mban datën 8 shtator 2020.  Bazuar në të, grupi i operatorëve ekonomikë “Integra Consulting” dhe Instituti për Ndërmarrësi dhe Biznes të Vogël” (IESB) bashkërisht kanë aplikuar me çmimin 16,995.00 euro. Operator tjetër ekonomik nuk kishte në konkurrencë.

Dhjetë ditë më vonë, Komuna e ka ftuar për negociata këtë grup konsorcium dhe në Procesverbalin e negociatave theksohet mes tjerash se ishte arritur marrëveshje për ta ndryshuar çmimin nga oferta, në 15 mijë euro. Ky çmim figuron edhe në kontratën e nënshkruar me 9 tetor.

Bazuar në kontratë, kompania e kontraktuar kishte veç një muaj kohë për t’i realizuar punët mbi vlerësimin e dëmeve të shkaktuara gjatë kohës së pandemisë në Komunën e Istogut. Kjo kërkonte që të bëhej mbledhja dhe përpunimi i të dhënave ekonomike më qëllim të vlerësimit të dëmit ekonomik të shkaktuar nga pandemia COVID-19 në Komunën e Istogut dhe nxjerrja e rekomandimeve për masat sanuese për rimëkëmbjen e ekonomisë pas pandemisë.

Komuna nuk ka treguar nëse ky raport është finalizuar, ani se kanë kaluar një vit prej se ai duhej t’i dorëzohej autoriteteve të Istogut. Në fakt, Komuna e ka mohuar se e ka lidhur një kontratë të tillë, e madje ka thënë se për këtë qëllim ka lidhur një kontratë tjetër me procedurë të hapur.

“Sa i përket kërkesës tuaj, tenderi i shpallur me datë 08.10.2020, nuk është zhvilluar me procedurë të negocimit, por me procedurë të hapur, në vlerë 40,000.00 Euro, mjete këto të ndara nga qeveria e Kosovës në fillim të Shtatorit 2020”, thuhet në një përgjigje të shkruar të Komunës.

Një përgjigje tjetër nuk ka pasur, ani se KOHA ia ka prezantuar linkun e faqes së “e-prokurimi-rks-gov.net”, në të cilin ndodhen dokumentet që përbëjnë dosjen e tenderit për këtë procedurë prokurimi, përfshirë kontratën.

Krahas këtyre dy kontratave të lidhura në procedurë negocimi, Komuna e Istogut i ka lidhur edhe dy kontrata të tjera gjatë 2020-s, për qëllime të pandemisë. Njëra është lidhur për të bërë blerjen dhe furnizimin me medikamente për luftimin e Pandemisë COVID-19, dhe ka vlerën 24 mijë euro, kurse tjetra është bërë për qëllim të dezinfektimit të hapësirave publike dhe institucioneve komunale e shtetërore dhe ka vlerën 41 mijë euro.

Në ZKA thanë se përdorimi i procedurës së negociuar pa publikimin e njoftimit të kontratës, “ka ndikim në kufizimin e konkurrencës së mirëfilltë, e që ka ndikim edhe në çmime (që mund të jenë më të larta) e cilësi që mund të jenë jo konform kushteve të tregut”.

Për të ilustruar problemin e shfrytëzimit të pandemisë së COVID 19 si pretekst nga komunat për të mos zhvilluar aktivitete prokurimi me procedurë të hapur, ZKA ka përzgjedhur rastin e Komunës së Lipjanit. “Zhvillimi i procedurave të prokurimit është bërë jashtë planit të prokurimit dhe pa njoftim paraprak të Agjencisë Qendrore të Prokurimit (AQP). Në vitin 2020 janë realizuar 8 aktivitete (për Covid-19 v.j.), të cilat nuk ishin përfshirë në planin final të prokurimit”, thuhet në një përgjigje të shkruar. KRPP, ndërkohë, nuk ka treguar se sa  është numri i kontratave që komunat i kanë lidhur me procedurë të negocimit gjatë vitit 2020, dhe as sa nga këto kontrata janë lidhur për qëllim të adresimit të çështjeve që lidhen me pandeminë.

Por, pas njoftimit të KRPP-së të datës 12 qershor 2020, i cili parasheh shfuqizimin e mundësisë së përdorimit të procedurës së negocimit, Komuna e Prizrenit në disa raste ka përdorur procedurën pa publikim të njoftimit për kontratë. ZKA e ka konfirmuar këtë. “Në dy nga këto mostra, përveç fituesit që ka pasur veprimtarinë përkatëse, Komuna kishte ftuar edhe nga dy operatorë ekonomikë për negociata që nuk kishin veprimtarinë e duhur të procedurës tenderuese. Ndërsa në një rast komuna kishte ftuar vetëm një operator ekonomik për negocim me të cilin kishte lidhur kontratë”, thuhet në përgjigjen e kësaj Zyre. “Sipas zyrtarëve komunalë, kjo ka ndodhur si rezultat i kohës me pandeminë COVID-19 dhe për këtë shkak janë konsideruar si procedura emergjente dhe kanë aplikuar këtë lloj të procedurës”.

Për furnizim me pako ushqimore për rastet e vetizoluara dhe rastet sociale në Komunën e Prizrenit ishte dhënë kontrata në vlerë 32,990 euro. Për realizimin e platformës digjitale për nevojat e arsimit në këtë komunë ishte shpërblyer një kompani me kontratë prej 116,614.00 eurosh. Ndërkaq, për furnizim me PCR rapid teste ishte dhënë kontrata në vlerë 118,845 mijë euro, e për furnizim më reagensë për analizën D-Dimer kontrata tjetër kishte vlerë  35,997.00 euro.

Kësisoj, nën justifikimin e urgjencës që ka prodhuar pandemia, shumë komuna shpërblyen biznese me kontrata nëpërmjet procedurës së negociuar, ani se të tillat kufizojnë konkurrencën dhe rrisin mundësinë për çmime më të larta e për cilësi më të vogël. Komunat, madje, nuk përfillën as vendimin e KRPP-së, sipas të cilit, nga 12 qershori i 2020-s nuk mund të arsyetoheshin të tilla kontrata, duke u thirrur në situatën me pandeminë.

 

Ky artikull është publikuar së pari në Koha.net

 

Deklaratë mohimi: Ky publikim është botuar me mbështetje financiare të Bashkimit Evropian. Përmbajtja e këtij publikimi është përgjegjësi e vetme e Demokraci Plus (D+) dhe në asnjë mënyrë nuk mund të paraqes pikëpamjet e Bashkimit Evropian. Projekti “Kontribut në gjetjen e shkeljeve në prokurim publik të institucioneve në luftën kundër pandemisë COVID-19” i financuar nga BE, implementohet nga Demokraci Plus (D+).