Kur flitet për përfaqësimin gjinor në procese politike në Kosovë, aty dominon tema e kuotës gjinore prej 30 % në institucione ligjvënëse, në nivel lokal dhe qendror. Kuota gjinore në institucionet ligjvënëse përdoret si arsyetim që gratë kanë mjaftueshëm hapësirë në politikë dhe se Kosova s’mund të bëjë më shumë se kaq.

Megjithatë, kjo analizë shtjellon përfaqësimin gjinor në politikë përtej institucioneve ligjvënëse. Këtu analizohet hapësira e përfshirjes në degë ekzekutive, në pozita emëruese në degët ekzekutive ku vendimmarrja dhe pushteti është më i madh, sidomos në Kosovë, si dhe përfaqësimi gjinor në parti politike, të cilat janë përgjegjëse për emërimin e personave  në këto poste politike.

Më tutje, kjo analizë e politikës publike ofron propozime konkrete për avancimin e politikave të përfaqësimit gjinor në degën ekzekutive në nivel qendror dhe lokal.

Inkurajuese në këtë kohë janë: së pari ka mjaft hapësirë në degë ekzekutive në dy nivelet për të avancuar përfaqësimin gjinor dhe së dyti Kosova aktualisht është në fazë të shqyrtimit të legjislacionit i cili mund të ndikojë në këtë drejtim.

Demokraci Plus (D+) në këtë raport ka analizuar shumat e shpenzuara të parasë publike përmes kontratave për publikim dhe reklamim në media.

Cak i këtij hulumtimi janë të gjitha ministritë, të gjitha komunat, Kuvendi, Këshilli Gjyqësor i Kosovës (KGJK), Këshilli Prokurorial i Kosovës (KPK), Banka Qendrore e Kosovës (BQK) dhe Agjencia Kosovare e Privatizimit. Po ashtu pjesë e këtij raporti janë edhe disa nga ndërmarrjet kryesore publike, si: Telekomi i Kosovës (TK), Korporata Energjetike e Kosovës (KEK) dhe Posta e Kosovës (Posta).

Ky raport përmban informata lidhur me mënyrën e lidhjes së këtyre kontratave dhe analizë lidhur me nevojën e institucioneve që të lidhin kontrata të tilla me mediat. Qëllimi i këtij hulumtimi është vënia në pah e çfarëdo ndikimi që këto kontrata mund të kenë në politikën redaktoriale, në raportimin e drejtë të mediave për punën dhe aktivitetet e institucioneve në raport me përgjegjësitë e tyre.

Po ashtu, D+ përmes këtij raporti ka testuar transparencën e institucioneve publike dhe të vet mediave, sa i përket gatishmërisë së tyre për të ofruar informata në raport me kontratat që kanë lidhur këto dy palë dhe qëllimet për të cilat janë lidhur.

Zotimi i parë: është vlerësuar si i përmbushur në qoftë se janë publikuar të gjitha vendimet e Kryetarit dhe të Kuvendit Komunal (në një kohë arsyeshme nga marrja e vendimit deri në publikim), si dhe janë publikuar dhe janë të qasshme rregulloret dhe planet urbanistike.

Zotimi i dytë: është vlerësuar si i përmbushur përderisa komuna i ka publikuar raportet e shpenzimeve dhe rezultatet e konkurseve.

Zotimi i tretë: është vlerësuar si “i përmbushur” nëse janë mbajtur konsultime të rregullta me banorë në lagje dhe fshatra, përfshi takimet publike në të dy gjashtë mujorët, dëgjime buxhetore dhe konsultime të tjera për çështje të ndryshme siç janë rregulloret, hartat zonale, etj. në lagje por edhe në fshatra të komunës.

Zotimi i katërt: komunat që kanë mbajtur konsultime publike për draftim të planeve të prokurimit, i ka bërë publike të gjitha kontratat e vitit 2018 dhe e ka publikuar planin e prokurimit në fillim të vitit (muajt e parë) janë vlerësuar se e kanë përmbushur “plotësisht” zotimin.

Zotimi i pestë: komunat që nuk e kanë publikuar raportin vjetor të progresit për realizimin e premtimeve zgjedhore në vitin e parë të këtij mandati qeverisës deri në fund të janarit 2018, janë vlerësuar se nuk e kanë përmbushur këtë zotim.

Zotimi i gjashtë: edhe pse niveli i adresimit të ankesave të qytetarëve që kanë ardhur përmes platformës ndreqe.com mund të jetë mjet mjaft objektiv për matjen e përmbushjes së zotimit, në këtë rast në vlerësim kanë hyrë edhe elemente si: numri total i raportimeve, numri total i rregullimeve, si dhe numri mesatar i ditëve nga raportimi deri në rregullim.

Prokurimi publik paraqet njërin ndër aktivitetet kryesore ekonomike të komunave dhe si i tillë po ashtu paraqet një ndër rreziqet kryesore në drejtim të ofrimit të shërbimeve kualitative për qytetarët.

Me qëllim të identifikimit të shkeljeve në aktivitete të prokurimit publik dhe me qëllim të ofrimit të të dhënave të argumentuara për shkeljet të cilat ndodhin në prokurim, humbjet dhe dëmet e shkaktuara në buxhet, D+ ka monitoruar nga nëntë aktivitete të prokurimit në këto komuna. Përjashtimisht, në Komunën e Pejës janë monitoruar pesë aktivitete të prokurimit, pasi që në kohën e fillimit të fazës së monitorimit, komuna nuk ka pasur më shumë projekte në zbatim.

Paraprakisht, D+ ka publikuar “Matësin e Prokurimit Publik” i cili ka pasur për qëllim identifikimin e praktikave të mira në prokurimin publik në këto pesë komuna. Qëllimi i këtij raporti ishte që praktikat e mira të identifikuara në cilëndo nga këto pesë komuna të mund të vlerësohen dhe të ndahen me autoritetet e tjera kontraktuese.

Në këtë raport, D+ është fokusuar në identifikimin e shkeljeve në prokurim publik, sidomos në rastet kur kemi të bëjmë më humbje apo dëmtim të buxhetit të komunës.

Si rezultat i punës së D+ në monitorimin e prokurimit publik në nivel komunal, të paktën 36,684 euro të parave të taksapaguesve u kursyen.

Monitorimi theksoi gabimet në faturim nga një kontraktues, të cilat më herët nuk janë identifikuar nga Komuna e Prishtinës. Pas kësaj, Komuna planifikon të ndërmarrë masa korrigjuese, duke ndryshuar kontratën për të rregulluar përshtatjen e çmimit dhe rimbursimin e parave të humbura të taksapaguesve.

Ky është vetëm një shembull se si monitorimi nga shoqëria civile mund të përdoret si një mjet nga komunat në adresimin e dobësive të sistemeve të tyre të brendshme.

Kjo analizë e politikave publike, në pjesën e parë, shtjellon mundësitë që ofron një platformë që bazohet në teknologji informative të sofistikuar si ndreqe.com në ofrimin e shërbimeve publike në nivel komunal, në veçanti për menaxhimin e mbeturinave, dhe jep një pasqyrë të raportimeve qytetare të deponive ilegale të mbeturinave si dhe ndërhyrjet e komunave për të adresuar ato raportime bazuar në të dhëna një vjeçare.

Ndërsa në pjesën e dytë, kjo analizë sugjeron si të përmirësohet organizimi i administratës për të intervenuar më shpejt pas raportimeve të qytetarëve si dhe si të përpilohen kontrata më adekuate për pastrimin e deponive ilegale për mbeturina.

Përmirësimet në këto dy aspekte të menaxhimit të mbeturinave, apo çfarëdo ofrimi të shërbimeve tjera, e ngrit efikasitetin e ofrimit të shërbimeve dhe e ngrit komunikimin e institucioneve komunale me banorë të komunës të cilët e ka për qëllimi t’iu shërbej.

Gjatë fushatës elektorale për zgjedhjet komunale 2017, Demokraci Plus u ka kërkuar kandidatëve për kryetarë të shtatë komunave që të zotohen formalisht se do t’u përmbahen disa parimeve bazë të qeverisjes së mirë nëse zgjedhen për ta udhëhequr komunën.

Njëra ndër to është zotimi se do të mbahen konsultime publike në lagje dhe fshatra. Pasi që në fazën e hartimit të buxhetit mbahen konsultime me qytetarë, D+ ka monitoruar këto takime për të vlerësuar angazhimin e komunave për t’i konsultuar qytetarët për buxhetin e vitit 2019.

Arsyeja pse është përzgjedhur ky zotim është që të fuqizohet qeverisja e mirë, bazë e së cilës është pjesëmarrja qytetare në draftim të politikave lokale përfshi buxhetin, për një qeverisje gjithëpërfshirëse. Shtatë komunat më të mëdha në vend: Prishtina, Prizreni, Ferizaj, Peja, Gjakova, Gjilani dhe Mitrovica, janë përzgjedhur për monitorim në këtë aspekt për arsye se përmbushja e zotimeve nga këto komuna duhet të shërbejë si shembull për komunat më të vogla përreth në vendosjen e standardeve më të larta të parimeve të qeverisjes së mirë në qeverisjen lokale në Kosovë.

Kjo analizë shqyrton procesin e konsultimit publik për buxhetin komunal në këto komuna, si dhe jep sugjerime se si të përmirësohet ky proces i rëndësishëm i konsultimit.

Ky hulumtim mbështetet kryesisht në të dhëna sekondare dhe fokusohet në identifikimin e të gjitha strategjive të miratuara në periudhën kohore 2012-2017 nga të gjitha ministritë (aktualisht qeveria e Kosovës ka gjithsej 21 ministri, 5 nga të cilat nuk kanë pasur strategji në periudhën e përzgjedhur për vlerësim) dhe Zyra e Kryeministrit.

Hulumtimi ka tri pjesë kryesore:

• Në pjesën e parë, janë identifikuar 52 dokumente strategjike të miratuara gjatë kësaj kohe përmes hulumtimit nga zyra.

D+ bazuar në Udhëzimin Administrativ Nr.02/2012 për Procedurat, Kriteret dhe Metodologjinë për përgatitjen dhe miratimin e dokumenteve strategjike dhe planeve të tyre për zbatim ka hartuar matriksën e vlerësimit të këtyre dokumenteve strategjike e cila përmban 14 indikatorë për dokumentet strategjike dhe shtatë (7) indikatorë për Planet e Veprimit.

• Në pjesën e dytë, është analizuar përmbajta e vlerësimeve apo opinioneve të Zyrës për Planifikim Strategjik për secilën nga 52 strategjitë e përzgjedhura dhe është nxjerr një pasqyrim i përgjithshëm i këtyre vlerësimeve.

• Në fund është bërë hulumtim rreth angazhimit të vetë institucioneve bartëse për monitorimin dhe vlerësimin e zbatueshmërisë së strategjive në praktikë.

Ky hulumtim ka për qëllim që të kontribuojë në rritjen e pjesëmarrjes së diasporës në proceset zgjedhore në Kosovë përmes shqyrtimit të praktikave të votimit jashtë vendit në shtetet e tjera, studimit të barrierave të diasporës për të votuar dhe vendosjes së politikave efektive për të lehtësuar votimin nga jashtë.

Instituti Demokraci për Zhvillim (D4D) bashkë me Demorkaci Plus (D+) kanë hartuar këtë raport për të paraqitur gjendjen e tanishme dhe për të analizuar dilemat e politikave dhe rezultatet që mund të rezultojnë nga vendime të ndryshme.

Për këtë dokument janë mbajtur konsultime publike edhe me përfaqësues të diasporës.

Të gjeturat e këtij raporti përfshijnë të dhënat në lidhje me numrin e ankesave dhe shkeljeve të evidentuara nga OShP, listën e zezë, standardin e vendimmarrjes dhe konsistencën e vendimeve.

D+ ka monitoruar pothuajse të gjitha seancat e hapura të OShP-së, si dhe ka përcjellë në vazhdimësi shqyrtimin e ankesave të deponuara në këtë institucion.

Këtu përfshihen vendimet që janë marrë lidhur me pretendimet ankimore, urdhëresat e lëshuara për autoritetet kontraktuese si dhe gjobat që ju jepen të njëjtave për mosrespektimin e vendimeve të OShP-së.

Krahas kësaj, ky raport matë edhe progresin që OShP ka pasur nga fillimi i monitorimit e deri sot, veçanërisht sa i përket zbatimit të rekomandimeve që D+ i ka paraqitur në raportet e kaluara të monitorimit.

Listimi i AK-ve dhe shkeljet e identifikuara të ligjit për prokurim publik (LPP) në strukturë gjenerale nuk shërbejnë mjaftueshëm për të ofruar zgjidhje konkrete për përmirësimin e sistemit të prokurimit publik në Kosovë. Prandaj, ky raport ofron shembuj se si monitorohen AK-të përmes mekanizmave ex-ante në vendet tjera si Polonia, Hungaria dhe Bullgaria dhe do të ofroj një shembull model të ‘’hartimit dhe vlerësimit të rrezikut’’ për monitorimet e llojit ex-post.

Ky raport po ashtu elaboron mandatin e KRPP-së në monitorimin e aktiviteteve të prokurimit publik në atë se sa AK monitorohen dhe në cilat faza. Po ashtu, cilat janë rekomandimet e këtij institucioni për përmirësimin e gjendjes aktuale të prokurimit dhe sa respektohen ato nga institucionet publike në Kosovë.

Përmes këtij raporti synohet të bëhet vlerësimi i Komunës së Prishtinës, Gjakovës, Vushtrrisë, Gjilanit dhe Pejës, në sektorin e prokurimit publik.

Ky raport përfshinë periudhën kohore janar 2017 – shkurt 2018, ku fokus ka praktikat e mira, parregullsitë, shkeljet ligjore dhe zhvillimet kryesore në prokurimin publik në nivelin lokal.

Synimi i raportit është vlerësimi i komunave në masat që po ndërmarrin për përmirësimin e prokurimit publik. Po ashtu si qëllim tjetër ka inkurajimin e zyrtarëve për t’i ndarë praktikat e mira të prokurimit publik me komunat tjera.

Indikatorët dhe metodologjia e hulumtimit tonë janë bazuar në monitorimin direkt të komunave. Për të identifikuar parregullsitë dhe praktikat më të mira të komunave, D + ka përgatitur një pyetësor për zyrtarët e prokurimit, përmes të cilit synohet vlerësimi i performancës në prokurim publik.

Disa nga gjetjet kryesore të studimit janë:

Një e katërta e të anketuarve pohuan se është shumë e vështirë të gjejnë informata rreth rasteve të tyre;

Shumica e të anketuarve pohojnë se informacioni i dhënë nga gjykata është i dobishëm (50.67%);

65.9% e avokatëve nuk e përdorin faqen e internetit të gjykatës si burim informacioni, dhe ata që bëjnë, 53.74% nuk gjejnë atë që kërkojnë;

Në përgjithësi, avokatët e anketuar pohojnë se janë në gjendje të kryejnë punë në gjykatë në një kohë të arsyeshme;

Sipas të anketuarve shumica e rasteve civile zgjasin 12-24 muaj për t’u vendosur nga gjykatat themelore nga momenti i paraqitjes së rastit deri në vendimin përfundimtar;

Sipas të anketuarve shumica e rasteve penale zgjasin 6-12 muaj për t’u vendosur nga gjykatat themelore nga momenti i paraqitjes së rastit deri në vendimin përfundimtar;

Arsyet mbizotëruese përse vonohen seancat dëgjimore, sipas të anketuarve, janë mungesa e palës tjetër dhe gabimet procedurale të gjykatës;

Avokatët marrin njoftime për seancat dëgjimore 2 javë më herët në shumicën e kohës etj.

Ky hulumtim është dizajnuar dhe ndërmarrë nga Demokraci Plus për të mbledhur pikëpamjet e qytetarëve për performancën e shtatë Gjykatave Themelore të Kosovës.

I bërë për nevoja të Programit të USAID-it për Fuqizim të Sistemit të Drejtësisë (JSSP), hulumtimi ka për qëllim që t’u ofroj informata gjykatave për përmirësim të efikasitetit dhe reputacionit të tyre para qytetarëve.

Rezultatet e hulumtimit mund të shërbejnë si një mjet për matjen e cilësisë së shërbimeve në të shtatë Gjykatat Themelore.

Ky hulumtim i shërben Gjykatave Themelore, Këshillit Gjyqësor të Kosovës, dhe të gjitha organeve tjera brenda sistemit gjyqësor në Kosovë.

Qëllimi kryesor është identifikimi i zbrazëtirave në tri fusha dhe përmirësimi i efikasitetit dhe informimit më të mirë të shfrytëzueseve të shërbimeve në gjykata.

Gjatë fushatës elektorale për zgjedhje komunale 2017, Demokraci Plus u ka kërkuar kandidatëve për Kryetar të shtatë komunave që të zotohen formalisht se do t’i përmbahen disa parimeve bazë të qeverisjes së mirë nëse zgjidhen për të udhëhequr komunën.

Inkurajuese ishte fakti se pothuajse të gjithë kandidatët për kryetarë për Prishtinë, Prizren, Ferizaj, Pejë, Gjakovë, Gjilan dhe Mitrovicë e nënshkruan dokumentin me gjashtë parime bazë të qeverisjes së mirë të quajtur “Gjashtë Zotimet për Qeverisje të Mirë Komunale.”

Ndër nënshkruesit e këtyre zotimeve janë edhe kryetarët aktual të këtyre shtatë komunave. Këto gjashtë zotime janë përzgjedhur dhe përpiluar me kujdes nga ekipi i Demokraci Plus duke u bazuar në përvojën e përcjelljes së institucioneve komunale si dhe analizën mbi parimet bazë për qeverisje të mirë.

Qëllimi i këtyre zotimeve është të instalojë një qeverisje në komunë që është e hapur, transparente dhe llogaridhënëse për qytetarët dhe grupet e interesit.

Të gjeturat kryesore sipas renditjes së agjencive që janë trajtuar në këtë punim janë:

Autoriteti i Aviacionit Civil:

AAC ka shumicën e funksioneve që mund të klasifikohen si ekzekutive/administrative, ka target primar për raportim Ministrinë e Infrastrukturë dhe Qeverinë derisa bordi dhe drejtori i përgjithshëm zgjedhen dhe shkarkohen nga Ministria dhe Qeveria. Në këtë kuadër, AAC duhet të jetë agjenci në kuadër të Qeverisë;

Autoritetit Kosovar i Konkurrencës:

Autoriteti Kosovar i Konkurrencës ka funksione rregullatore dhe rol të madh në mbrojtjen e konkurrencës mirëpo pavarësia e tij funksionale dhe organizative nuk është e plotë;

Agjencia Kosovare e Privatizimit:

Funksionet e Agjencisë Kosovare të Privatizimit nuk përkojnë me funksionimin dhe raportimin në Kuvend të Kosovës. MSA dhe PKZMSA nuk kanë ndonjë referencë sa i përket mënyrës së funksionimit dhe raportimit të agjencisë.

Autoriteti Rregullator për Komunikime Elektronike dhe Postare:

Funksionet e Autoritetit janë tipike rregullatore dhe duhet të sigurohet pavarësia e tij nga ekzekutivi. Në anën tjetër, fakti që Ministri i rekomandon anëtarët e bordit dhe Qeveria i propozon për emërim në Kuvend, pa pasur ndonjë konkurs publik paraprak, krijon mundësi të madhe për ndikim në zgjedhjen e anëtarëve të caktuar për anëtar të bordit dhe më pas vënë në pikëpyetje pavarësinë e institucionit nga ekzekutivi etj.