Listimi i AK-ve dhe shkeljet e identifikuara të ligjit për prokurim publik (LPP) në strukturë gjenerale nuk shërbejnë mjaftueshëm për të ofruar zgjidhje konkrete për përmirësimin e sistemit të prokurimit publik në Kosovë. Prandaj, ky raport ofron shembuj se si monitorohen AK-të përmes mekanizmave ex-ante në vendet tjera si Polonia, Hungaria dhe Bullgaria dhe do të ofroj një shembull model të ‘’hartimit dhe vlerësimit të rrezikut’’ për monitorimet e llojit ex-post.

Ky raport po ashtu elaboron mandatin e KRPP-së në monitorimin e aktiviteteve të prokurimit publik në atë se sa AK monitorohen dhe në cilat faza. Po ashtu, cilat janë rekomandimet e këtij institucioni për përmirësimin e gjendjes aktuale të prokurimit dhe sa respektohen ato nga institucionet publike në Kosovë.

Përmes këtij raporti synohet të bëhet vlerësimi i Komunës së Prishtinës, Gjakovës, Vushtrrisë, Gjilanit dhe Pejës, në sektorin e prokurimit publik.

Ky raport përfshinë periudhën kohore janar 2017 – shkurt 2018, ku fokus ka praktikat e mira, parregullsitë, shkeljet ligjore dhe zhvillimet kryesore në prokurimin publik në nivelin lokal.

Synimi i raportit është vlerësimi i komunave në masat që po ndërmarrin për përmirësimin e prokurimit publik. Po ashtu si qëllim tjetër ka inkurajimin e zyrtarëve për t’i ndarë praktikat e mira të prokurimit publik me komunat tjera.

Indikatorët dhe metodologjia e hulumtimit tonë janë bazuar në monitorimin direkt të komunave. Për të identifikuar parregullsitë dhe praktikat më të mira të komunave, D + ka përgatitur një pyetësor për zyrtarët e prokurimit, përmes të cilit synohet vlerësimi i performancës në prokurim publik.

Disa nga gjetjet kryesore të studimit janë:

Një e katërta e të anketuarve pohuan se është shumë e vështirë të gjejnë informata rreth rasteve të tyre;

Shumica e të anketuarve pohojnë se informacioni i dhënë nga gjykata është i dobishëm (50.67%);

65.9% e avokatëve nuk e përdorin faqen e internetit të gjykatës si burim informacioni, dhe ata që bëjnë, 53.74% nuk gjejnë atë që kërkojnë;

Në përgjithësi, avokatët e anketuar pohojnë se janë në gjendje të kryejnë punë në gjykatë në një kohë të arsyeshme;

Sipas të anketuarve shumica e rasteve civile zgjasin 12-24 muaj për t’u vendosur nga gjykatat themelore nga momenti i paraqitjes së rastit deri në vendimin përfundimtar;

Sipas të anketuarve shumica e rasteve penale zgjasin 6-12 muaj për t’u vendosur nga gjykatat themelore nga momenti i paraqitjes së rastit deri në vendimin përfundimtar;

Arsyet mbizotëruese përse vonohen seancat dëgjimore, sipas të anketuarve, janë mungesa e palës tjetër dhe gabimet procedurale të gjykatës;

Avokatët marrin njoftime për seancat dëgjimore 2 javë më herët në shumicën e kohës etj.

Ky hulumtim është dizajnuar dhe ndërmarrë nga Demokraci Plus për të mbledhur pikëpamjet e qytetarëve për performancën e shtatë Gjykatave Themelore të Kosovës.

I bërë për nevoja të Programit të USAID-it për Fuqizim të Sistemit të Drejtësisë (JSSP), hulumtimi ka për qëllim që t’u ofroj informata gjykatave për përmirësim të efikasitetit dhe reputacionit të tyre para qytetarëve.

Rezultatet e hulumtimit mund të shërbejnë si një mjet për matjen e cilësisë së shërbimeve në të shtatë Gjykatat Themelore.

Ky hulumtim i shërben Gjykatave Themelore, Këshillit Gjyqësor të Kosovës, dhe të gjitha organeve tjera brenda sistemit gjyqësor në Kosovë.

Qëllimi kryesor është identifikimi i zbrazëtirave në tri fusha dhe përmirësimi i efikasitetit dhe informimit më të mirë të shfrytëzueseve të shërbimeve në gjykata.

Gjatë fushatës elektorale për zgjedhje komunale 2017, Demokraci Plus u ka kërkuar kandidatëve për Kryetar të shtatë komunave që të zotohen formalisht se do t’i përmbahen disa parimeve bazë të qeverisjes së mirë nëse zgjidhen për të udhëhequr komunën.

Inkurajuese ishte fakti se pothuajse të gjithë kandidatët për kryetarë për Prishtinë, Prizren, Ferizaj, Pejë, Gjakovë, Gjilan dhe Mitrovicë e nënshkruan dokumentin me gjashtë parime bazë të qeverisjes së mirë të quajtur “Gjashtë Zotimet për Qeverisje të Mirë Komunale.”

Ndër nënshkruesit e këtyre zotimeve janë edhe kryetarët aktual të këtyre shtatë komunave. Këto gjashtë zotime janë përzgjedhur dhe përpiluar me kujdes nga ekipi i Demokraci Plus duke u bazuar në përvojën e përcjelljes së institucioneve komunale si dhe analizën mbi parimet bazë për qeverisje të mirë.

Qëllimi i këtyre zotimeve është të instalojë një qeverisje në komunë që është e hapur, transparente dhe llogaridhënëse për qytetarët dhe grupet e interesit.

Të gjeturat kryesore sipas renditjes së agjencive që janë trajtuar në këtë punim janë:

Autoriteti i Aviacionit Civil:

AAC ka shumicën e funksioneve që mund të klasifikohen si ekzekutive/administrative, ka target primar për raportim Ministrinë e Infrastrukturë dhe Qeverinë derisa bordi dhe drejtori i përgjithshëm zgjedhen dhe shkarkohen nga Ministria dhe Qeveria. Në këtë kuadër, AAC duhet të jetë agjenci në kuadër të Qeverisë;

Autoritetit Kosovar i Konkurrencës:

Autoriteti Kosovar i Konkurrencës ka funksione rregullatore dhe rol të madh në mbrojtjen e konkurrencës mirëpo pavarësia e tij funksionale dhe organizative nuk është e plotë;

Agjencia Kosovare e Privatizimit:

Funksionet e Agjencisë Kosovare të Privatizimit nuk përkojnë me funksionimin dhe raportimin në Kuvend të Kosovës. MSA dhe PKZMSA nuk kanë ndonjë referencë sa i përket mënyrës së funksionimit dhe raportimit të agjencisë.

Autoriteti Rregullator për Komunikime Elektronike dhe Postare:

Funksionet e Autoritetit janë tipike rregullatore dhe duhet të sigurohet pavarësia e tij nga ekzekutivi. Në anën tjetër, fakti që Ministri i rekomandon anëtarët e bordit dhe Qeveria i propozon për emërim në Kuvend, pa pasur ndonjë konkurs publik paraprak, krijon mundësi të madhe për ndikim në zgjedhjen e anëtarëve të caktuar për anëtar të bordit dhe më pas vënë në pikëpyetje pavarësinë e institucionit nga ekzekutivi etj.

Ky raport është një studim i shkeljeve të ligjit për prokurimin publik në Kosovë, i cili ka për qëllim të ofrojë rekomandime institucioneve publike. Përpos identifikimit të shkeljeve në këtë sektor, ky raport thekson edhe problemin kryesor të korrupsionit në prokurimin publik.

Identifikimi i shkeljeve të LPP-së ka nxjerr në pah sjelljet korruptive të AK-ve dhe diskriminimin e OE-ve në aktivitetet e prokurimit publik.

Në mënyrë që të reduktojmë dukshëm këtë problem, ky raport si fillim ka për qëllim të adresojë shkeljet e LPP-së dhe mosrespektimin e rregullave të prokurimit publik.

Raporti shpjegon ligjin e prokurimit publik dhe ofron sfidat kryesore drejtë implementimit të tij. Pastaj analizon përpjekjet e BE-së në Kosovë si dhe hijezon rekomandimet e saj ndaj prokurimit publik.

Nga aspekti legjislativ, sistemi i prokurimit publik në Kosovë ka arritur progres të konsiderueshëm pavarësisht se është shumë i ri. Normalisht, këto rezultate janë edhe si rrjedhojë e mbështetjes teknike të shumë ekspertëve ndërkombëtarë të cilët ishin të angazhuar në këtë proces.

Ky raport analizon shpenzimet e subjekteve kryesore politike, të cilat garonin në dy koalicione dhe një parti politik si në vijim:

1. Partisë Demokratike të Kosovës me Aleancën për Ardhmërinë e Kosovës, Nisma për Kosovën (PAN);
2. Lidhjes Demokratike të Kosovë, Aleancës Kosova e Re dhe Alternativa (LAA), si dhe;
3. Lëvizjes Vetëvendosje (LVV).

Në këtë raport janë analizuar shpenzimet duke përdorur një metodologji të kombinuar e cila ka përfshirë shpenzimet e subjekteve në media, tubime elektorale, vëzhgimin e zgjedhjeve dhe shpenzimet në terren.

Të dhënat e prezantuara nuk janë të krahasuara me raportet financiare të subjekteve politike të dorëzuara në Komisionin Qendror të Zgjedhjeve (KQZ), për shkak të mohimit të qasjes në këto dokumente nga KQZ dhe vet subjektet politike, edhe pse të njëjtat pas dorëzimit në KQZ, konsiderohen si dokumente zyrtare dhe publike. Të gjitha këto subjekte kanë marr kërkesa të shkruara në përfundim të afatit ligjor për dorëzimin e raporteve në KQZ.

Raporti analizon shqyrtimin e disa aktiviteteve të prokurimit për të cilat në faza të ndryshme OSHP ka marr vendime kundërthënëse duke vendosur praktikën e standardeve të dyfishta varësisht se kush janë operatorët.

Po ashtu, raporti trajton problemin e shpërfilljes së këtij institucioni nga disa autoritete kontraktuese dhe mungesën e bashkëpunimit me prokurorinë për të adresuar veprat penale të cilat mund të jenë kryer nga kompanitë apo institucionet në fazat e tenderimit.

Në mes të OSHP dhe Prokurorisë së Shtetit duket se qëndron një mur i pakalueshëm, pasi që nuk ka asnjë bashkëpunim të dukshëm për adresimin e rasteve të shkeljeve të rënda dhe të qëllimshme në prokurim.

Çështje tjetër e identifikuar është edhe shkelja e afateve kohore nga OSHP për trajtimin e ankesave. Në disa raste shqyrtimi i ankesave mund të jetë shumë efikas dhe i shpejtë, përderisa në rastet tjera vonesat në kundërshtim me Ligjin dhe Rregulloren e OSHP-së mund të arrijnë në dhjetëra ditë, javë ose muaj.

Organizata Demokraci Plus (D+) dhe Insajderi kanë zhvilluar një hulumtim i cili lidhet me përfitimin e kundërligjshëm të kontratave publike nga kompania Linda dhe gjykimet e rasteve të kësaj kompanie në OSHP.

I gjithë ky rast është iniciuar pas gjykimit për herë të dytë të një aktiviteti të prokurimit në Komunën e Ferizajt nga i cili Linda kishte humbur kontratën dhe me vendimin e dytë OSHP i rrëzonte të gjitha konkluzionet paraprake duke vendosur në favor të kompanisë të cilës i kishte mohuar kontratën në herën e parë.

Për më shumë rasti i dytë ishte vendosur në favor të kompanisë Linda në kundërshtim me rekomandimet e ekspertit të OSHP-së.

Të gjitha këto çështje kanë shtyrë D+ që të bashkëpunojë me Gazetën Online e mirënjohur për gazetari hulumtuese Insajderi për të hulumtuar më thellë këtë rast i cili për shumë arsye mund të cilësohet si i padrejtë dhe në kundërshtim serioz me Ligjin e Prokurimit Publik.

I njëjti mund të bjerë para llogaridhënies shumë zyrtarë, duke përfshirë tre anëtarët e bordit të OSHP-së që kanë trajtuar rastin Blerim Dina, Goran Milenkoviq dhe Tefik Sylejmani. Po ashtu para përgjegjësisë mund të sjellën edhe zyrtarët e prokurimit të Komunës së Ferizajt dhe Shtërpcës të cilët i kanë dhënë kontrata kësaj kompanie.

Demokraci Plus (D+) ka marr iniciativën e monitorimit të plotë të këtij institucioni për të vlerësuar paanshmërinë e OSHP-së në trajtimin e ankesave, transparencën, dhe integritetin e këtij organi.

Qëllimi i monitorimit është që të identifikoj probleme konkrete dhe t’i përmirësoj ato përmes avokimit.

Po ashtu, qëllim tjetër është edhe avokimi për rritjen e transparencës për shkeljet të cilat kryhen nga administrata shtetërore në dhënien e kontratave publike, përmes publikimit të shkeljeve në raportimet e D+.

Për këtë qëllim, D+ është prezent në të gjitha seancat e shqyrtimit ku lejohet pjesëmarrja e publikut. Po ashtu monitorohen vendimet e publikuara, ekspertizat, ankesat dhe të gjitha vendimet e tjera të cilat OSHP nxjerr.

Qëllimi i mbikëqyrjes së zbatimit të Ligjit nr.03/L-145 për Fuqizim dhe Pjesëmarrje të Rinisë është vlerësimi i zbatueshmërisë së tij në praktikë.

Me anë të mbikëqyrjes është synuar që nga vizitat në institucione lokale dhe qendrore, si dhe organizimin e fokus grupeve dhe dëgjimeve publike, të mblidhen të dhënat lidhur me zbatimin e këtij ligji, si dhe të vlerësohet nëse MKRS dhe Komunat e Kosovës janë duke i përmbushur obligimet që dalin nga ky ligj.

Fushëveprimi i këtij ligji përcakton përgjegjësitë e institucioneve të qeverisjes qendrore dhe lokale ndaj të rinjve dhe organizatave rinore në fushat përkatëse të rregulluara me këtë ligj; përgjegjësitë themelore për fuqizimin e sektorit rinor në Kosovë dhe përkrahjen e pjesëmarrjes së të rinjve në vendimmarrje; punën vullnetare dhe edukimin joformal të të rinjve; udhëzimin për licencimin e qendrave rinore etj.

Përmes këtij ligji të rinjve u jepet e drejta për vetorganizim dhe punë vullnetare në organizata dhe grupe të tjera formale dhe joformale, gjithashtu e drejta e votimit dhe zgjedhjes në trupa të ndryshëm të përfaqësimit rinor.

Ky raport analizon transparencën dhe financimin e subjekteve politike në Kosovë duke u bazuar në legjislacion dhe zbatimin të tij në praktikë.

Gjashtë pjesët kryesore të këtij raporti mbulojnë transparencën, raportimin, monitorimin, zbatimin e ligjit dhe rregulloreve, dënimet dhe çështje të tjera të cilat lidhen me ndershmërinë e financimit.

Raporti analizon çështjet e financimeve publike nga buxheti i shtetit dhe kontributeve nga donatorët e subjekteve politike.

Sa i përket transparencës, e përbashkëta e të gjitha partive politike parlamentare është se ato nuk i publikojnë raportet e veta financiare. Përjashtim në transparencë financiare bënë vetëm Lëvizja Vetëvendosje, e cila i ka të publikuara këto raporte në ueb faqen e saj. Për më tepër dy partnerët e koalicionit qeverisës PDK dhe LDK të cilat së bashku marrin mbi dy milionë euro në vit nga buxheti i shtetit, nuk kanë ueb faqe funksionale. Kuvendi i Kosovës, që kur është amendamentuar Ligji për Financimin e Subjekteve Politike në vitin 2013 ka dështuar të përzgjedh auditorët për të audituar financimin e subjekteve politike. Kjo ka ngritur pikëpyetjen nëse ky institucion ka fare për qëllim që të bëjë këtë përzgjedhje.

Vet ideja që Kuvendi i cili përbëhet nga deputetët që janë drejtpërdrejtë rezultat i proceseve zgjedhore, të bëjë përzgjedhjen për të audituar financat e subjekteve politike është e gabuar.

Kjo pasi që deputetët para interesit publik, rrezikojnë t’i vendosin interesat e subjekteve të tyre apo edhe ato personale. Përveç çështjeve të tjera, është gjithashtu vitale përzgjedhja e institucionit i cili do të jetë përgjegjës që të zbatojë Ligjin për Financimin e Subjekteve Politike. Ky institucion përveç se shpërndan fondet është edhe i mandatuar të kontrolloj zbatimin e ligjit dhe në rast të shkeljeve të shqiptoj dënime për subjektet të cilat veprojnë në kundërshtim me ligjin.

Komisioni Qendror i Zgjedhjeve (KQZ), përbëhet nga anëtarë të cilët përfaqësojnë subjektet më të mëdha politike në Kosovë. Si i tillë ky institucion nuk e ka pavarësinë e duhur për të mbikëqyrur me pa anësi dhe për të detyruar subjektet që të respektojnë të gjitha kërkesat ligjore.

Për më tepër edhe nëse KQZ do të kishte vullnetin e mirë për të mbikëqyrur zbatimin e këtij ligji, ky institucion nuk ka kapacitete mbikëqyrëse dhe hetuese.

Ky punim po ashtu analizon opsione të ndryshme për bartjen e mandatit për të mbikëqyrur fondet e subjekteve politike. Kjo analizë bëhet duke pasur në vëmendje mandatin e institucionit, natyrën e ngjashme të punës, integritetin dhe pa-anësinë nga ndikimi i subjekteve politike.

Lidhur me këtë analizë D+ ka nxjerrë këto rekomandime:

• Kuvendi duhet ta miratojë Rregulloren e re, për t’i përmirësuar rregullat e procedurës;

• Partitë politike në parlament duhet të heqin dorë nga mjetet e dhunshme për të kundërshtuar dhe për t’i arritur qëllimet politike;

• Kuvendi i Kosovës duhet t’i rrisë kapacitet profesionale për mbështetje të anëtarëve të Kuvendit gjatë fazave të hartimit dhe ndryshimit të projektligjeve;

• Kuvendi duhet t’i ngrisë kapacitetet për verifikimin dhe konfirmimin e harmonizimit të legjislacionit vendor me atë të BE-së;

• Kuvendi duhet ta standardizojë legjislacionin që ka të bëjë me formën e financimit (pagat dhe mëditjet), si dhe me formën e raportimit dhe përzgjedhjes së anëtarëve të bordeve udhëheqëse të agjencive të pavarura;

• Kuvendi duhet të përfshijë në Rregulloren e vet sanksionimin e mos raportimit dhe mosmiratimit të raporteve të ndonjë agjencie të pavarur apo ndërmarrjeje publike;

• Në procesin e hartimit të ligjeve, Kuvendi duhet të zhvillojë konsultime të gjera me organizatat e shoqërisë civile, me grupet e interesit dhe me qytetarët dhe;

• Kuvendi i Kosovës duhet të jetë më aktiv me iniciativat legjislative.