Krijimi dhe mbledhja e komisioneve (këshillave, trupave) të ndryshme për menaxhim të situatës së emergjencës së shëndetit publik, komunikimi me qytetarët nga disa persona nga ana e Qeverisë duke ndikuar në konsistencën e dhënies së vendimeve / njoftimeve dhe qasja jo e lehtë në vendime dhe njoftime nga qytetarët, janë tre faktorë që kanë ndikuar performancën e Qeverisë si tërësi në menaxhimin e situatës së pandemisë në Kosovë.

Për shkak të përhapjes së infeksionit të shkaktuar nga COVID-19 në shumë vende të botës përfshirë edhe Kosovën, Qeveria dhe në veçanti Ministria e Shëndetësisë, kanë filluar menaxhimin e situatës me qëllim parandalimin e saj nga fillimi i marsit 2020. Prej kësaj kohe e deri në fund të prillit 2020 janë marrë një sërë masash rreth lirisë së lëvizjes së qytetarëve, ndërprerjen e procesit mësimor, qarkullimit të automjeteve, mbylljen e shesheve për frekuentim nga qytetarët, mbylljen e bizneseve me përjashtim të disa esenciale dhe të nevojshme në këtë kohë e kështu me radhë. Në tërë ciklin e menaxhimit të kësaj situate e cila është shpallur nga Qeveria me 12 mars si emergjencë e shëndetit publik, natyrshëm bëhen bashkë tre elementë të menaxhimit: 1) mekanizmi institucional sepse një organ kolegjial duhet të marrë vendime që kërkohen në këtë situatë, 2) komunikimi i Qeverisë me qytetarët sepse natyrshëm këta të fundit presin lajme nga Qeveria dhe 3) qasja në dhe njoftimi i qytetarëve me vendimet dhe njoftimet që kanë Qeveria dhe ministri veç e veç për qytetarët. Trajtimi i këtyre tre elementëve përbën temën e këtij shkrimi.

Sa i përket elementit të parë, apo atij të koordinimit institucional (në masë të madhe ndër-ministror), është vërejtur një mos koordinim sidomos në fillim (dy-tre javët e para të muajit mars) kur ministri të caktuara nuk kanë qenë të koordinuara rreth hapave që duhet marrë. Në fillim (10 mars), Qeveria aprovon kërkesën e Ministrisë së Shëndetësisë për miratimin e Planit për gatishmëri dhe reagim dhe Planit të veprimit kurse pesë ditë më vonë (15 mars), Qeveria kërkon që të veprohet sipas Planit të Reagimit Kombëtar dhe cakton Ministrinë e Shëndetësisë të menaxhojë këtë situatë.  Në anën tjetër, tri ditë më herët (12 mars), Qeveria kishte marr vendim për themelimin e Komisionit të Posaçëm të kryesuar nga Kryeministri për menaxhim si situatës së krijuar në emër të Qeverisë me mandat propozimin e masave për të cilat duhej marrë vendime në Qeveri. Vlen të ceket që këtij komisioni me një vendim më vonë të Qeverisë i ishin shtuar edhe anëtarë të tjerë nga ministritë dhe institucionet tjera. Në këtë kuadër vërehen disa aspekte të mos-koordinimit: e para në mes të asaj se cili ishte plani i nevojshëm për reagim, me një fjalë, a ishte plani i nevojshëm dhe i duhur Plani i propozuar nga Ministria e Shëndetësisë apo Plani i Reagimit Kombëtar? Pastaj, a ishte duke menaxhuar situatën Komisioni i Posaçëm (ku bënë pjesë edhe Ministria e Shëndetësisë bashkë me Institutin Kombëtar të Shëndetit Publik) apo duhej Ministria e Shëndetësisë e ngarkuar me këtë detyrë me vendimin e Qeverisë të datës 15 mars?

Sikur për të mos u mjaftuar me këto, me 17 mars mbahet mbledhja e Këshillit të Sigurisë së Kosovës dhe me 19 mars, Ministria e Punëve të Brendshme dhe Administratës Publike merr vendim për aktivizim të Planit të Reagimit Kombëtar (realisht i aktivizuar nga Qeveria sipas vendimit me 15 mars) dhe themelon Grupin Ndër-Institucional për Menaxhim të Incidenteve ku Ministria e Shëndetësisë (Ministri në këtë kuptim) është anëtar i grupit derisa koordinohet nga u.d. i Ministrit të Punëve të Brendshme dhe Administratës Publike. Pra, pse kishte nevojë të themelohej një Grup Ndër-Institucional kur ekzistonte Komisioni i Posaçëm po ashtu nga përbërja ndër-institucional, dhe pse kishte nevojë të aktivizohej edhe njëherë Plan i Reagimit Kombëtar kur i njëjti ishte aktivizuar më herët nga Qeveria? Për më shumë, dhe fare bazike, pse duhej të krijoheshin trupa të tillë kur fare lehtë kjo situatë ka mundur të vihet nën ombrellën e Këshillit të Sigurisë së Kosovës (KSK) i cili ka edhe dy trupa mbështetës për këtë qëllim (Sekretariatin dhe Qendrën e Situatave)? Sa për sqarim, KSK ka mundur të funksionojë në kuadër të situatës normale (paraparë më ligj për themelimin e KSK) ku Sekretariati i KSK do të përgatiste takimet dhe furnizonte KSK-në me materiale derisa Qendra e Situatave do të mund të shërbente si një pikë komunikimi ku mblidhen të gjitha informacionet dhe nga ky vend t’i komunikohen Kryeministrit, KSK-së dhe Qeverisë. Po ashtu, me përjashtim të mbledhjes së parë, kryesimi i mbledhjeve tjera ka mundur të delegohet nga Kryeministri te Ministri i Shëndetësisë dhe në këtë mënyrë të caktohet kjo ministri si bartëse e tërë procesit meqenëse natyra e emergjencës është e lidhur ngushtë me natyrën e punës së Ministrisë së Shëndetësisë. Po ashtu, KSK do të plotësonte edhe hendekun e koordinimit institucional (pra përtej Qeverisë) meqenëse zyra e Presidentit dhe Kuvendi janë po ashtu të përfaqësuara në këtë organ.

Sa i përket elementit të dytë, apo atij të komunikimit me publikun, duhet thënë se Qeveria dhe ministritë nuk kanë folur me një zë apo e pakta që mund të thuhet, nuk kanë qenë të koordinuara. Në këtë aspekt, përveç adresimit të qytetarëve nga Kryeministri dhe Ministri i Shëndetësisë që është normale në këtë situatë, publikut i janë adresuar edhe zv. Kryeministri i Parë, zv. Kryeministri i Dytë, Zëdhënësi i Qeverisë, Ministra veç e veç e kështu me radhë. Për shembull, njoftimin e publikut për disa masa të Qeverisë rreth shtyrjes së afateve për deklarimin e obligimeve tatimore, pagesat mujore ndaj ndërmarrjeve publike dhe të tjera janë komunikuar nga zv. Kryeministri i Parë me datë 15 mars, kurse dy ditë më vonë, përkatësisht me 17 mars në konferencë për media ishin paraqitur zv. Kryeministri i Dytë dhe Zëdhënësi i Qeverisë. Pastaj gjatë kohës janë komunikuar edhe njoftime tjera nga Zëdhënësi i Qeverisë, nga Ministria e Ekonomisë me informata kryesisht për bizneset, Ministria e Punëve të Jashtme dhe Diasporës rreth kthimit të qytetarëve të Kosovës që kanë mbetur jashtë vendi për shkak të pandemisë dhe Ministria e Infrastrukturës dhe Ambientit rreth transportimit të këtyre qytetarëve në Qendrën e Studentëve e shpallur si hapësirë karantine nga Qeveria e Kosovës. Këto janë vetëm disa prej rasteve kur pjesë të caktuara të Qeverisë kanë komunikuara ndarazi, pa konsistencë, gjë që është përcjellë më vështirësi të qytetarëve në përcjelljen e vendimeve dhe njoftimeve të Qeverisë rreth menaxhimit të pandemisë.

Sa i përket elementit të tretë, vendime dhe njoftime të Qeverisë dhe ministrive ndaras janë publikuar nëpër vende të ndryshme dhe qasja e qytetarëve në to ka qenë e vështirë. Për shembull, përveç vendimeve të Qeverisë rreth masave dhe menaxhimit të pandemisë, vendime shumë më rëndësi për qytetarët janë marrë edhe nga Grupi Ndër-Institucional për Menaxhimin e Incidenteve në kuadër të Ministrisë së Punëve të Brendshme dhe Administratës Publike. Pastaj, njoftime tjera janë dhënë në faqe të Ministrisë së Ekonomisë, Ministrisë së Punëve të Jashtme dhe Diasporës, Ministrisë së Shëndetësisë, Ministrisë së Infrastrukturës dhe Ambientit, Ministrisë së Financave dhe Transfereve, Administratës Tatimore të Kosovës, etj. Shpërndarja kaq e madhe e njoftimeve për qytetarët e ka vështirësuar njoftimin e qytetarëve për to dhe shpeshherë njoftime të tilla më shumë janë ndarë në mes të qytetarëve duke njoftuar njëri-tjetrin se sa që kanë gjetur dhe lexuar qoftë vendimet qoftë njoftimet rreth këtyre vendimeve.

Për adresim dhe në fakt përmirësim të tre elementëve të trajtuar këtu, Qeveria do të duhej që të caktonte vetëm një mekanizëm/trup institucional çfarëdo qoftë emri i tij ose të vejë në funksion KSK-në që të mblidhet në situatë normale dhe Sekretariati dhe Qendra e Situatave të kryejnë detyrat e tyre sipas ligjit. Cilido trup që do të mblidhej në kuadër të Qeverisë, Kryeministri do të duhej të delegojë kryesimin dhe menaxhimin e tij tek Ministri i Shëndetësisë dhe realisht kjo ministri së bashku me trupat profesional në kuadër të saj do të duhej të ishin në krye të menaxhimit të pandemisë. Mbi elementin e dytë, publikut do të duhej t’i adresohej Kryeministri dhe Ministri i Shëndetësisë kurse informata rutinore dhe ato të reja në bazë ditore do të duhej të jepeshin nga zëdhënësi i Qeverisë në një ditë dhe orë të caktuar. Mbi elementin e tretë, Qeveria do të duhej të krijojë një faqe dhe të publikojë në një vend të gjitha vendimet dhe informatat që janë me rëndësi për secilën palë në kohën e pandemisë. Natyrisht që kjo nuk nënkupton mos publikimin e tyre edhe në faqet e ministrive përkatëse, por edhe të gjitha këto do të duhej të ishin në një vend në mënyrë që qasja e qytetarëve në këto vendime dhe njoftime të ishte e lehtë.

Situata të tilla emergjente testojnë kapacitetin e shtetit për t’u përballur me to dhe përveç kapaciteteve materiale për t’u përballur me emergjencën, po aq i rëndësishëm është funksionimi i mirëfilltë i institucioneve për të marrë vendime në mënyrë të koordinuar, për të komunikuar me publikuar në mënyrë të unifikuar dhe qasjen e lehtë të qytetarëve në vendime të cilat Qeveria në fund të fundit i merr për ta.