Këto pagesa vlenë të ceket që paguhen nga kategoria ekonomike e mallrave dhe shërbimeve dhe jo nga kategoria e pagave dhe mëditjeve. Nëse nisemi nga ajo që shumica e tyre kanë qenë jo për punë specifike për çka e lejon ligji, por për akomodim të personave të caktuar në sektor publik sa për t’ju siguruar një pagë, atëherë del se rreth 6.6 në 2016 dhe rreth 14 milionë euro në 2017 janë shpenzuar nga kategoria e mallrave dhe shërbimeve për paga ose pagesa të kontratave mbi vepër pa ndonjë arsye.

Marrëveshjet për shërbime të veçana (MSHV) ose kontratat mbi vepër janë një formë e veçantë e rekrutimit apo angazhimit për punë në shërbimin civil. Këto janë forma të veçanta të rekrutimit, sepse sipas Ligjit për shërbimin civil, kontratat kanë një afat jo më të gjatë se gjashtë muaj, janë për punë specifike, kanë pagesa fikse mujore dhe lidhen me procedurë të thjeshtëzuar të rekrutimit. Këto kontrata lejohen me Ligjin për shërbimin civil (aktualisht në fuqi) dhe do të lejohen me Ligjin për zyrtarët publik (publikuar në Gazetën Zyrtare më 11 mars 2019), i cili pritet të hyjë në fuqi gjashtë (6) muaj pas publikimit në Gazetën Zyrtare.

Respektimi i ligjit në lidhjen e kontratave mbi vepër

Me kontrata mbi vepër janë angazhuar 1,372 persona në vitin 2016 dhe 2,906 në vitin 2017. Sipas përgjigjeve të pak më shumë se gjysmës së institucioneve në kërkesën e organizatës D+ për qasje në dokumente publike (76 përgjigje nga 132 kërkesa), në vitin 2018 janë lidhur 777 kontrata mbi vepër nga 76 institucione. Përveç këtyre numrave, ajo që është me rëndësi ka të bëjë me tri aspekte: nëse këto kontrata janë lidhur për punë specifike, nëse kanë pasur kohëzgjatje jo më shumë se gjashtë muaj dhe nëse janë lidhur me procedurë të thjeshtëzuar të rekrutimit? Sa i përket aspektit të parë, ajo që mund të thuhet dhe që mbështetet nga institicionet publike relevante në këtë fushë, është se shumica dërmuese e tyre nuk janë lidhur për punë specifike, por për punë të zakonshme dhe pozita të rregullta të punës në shërbimin civil. Pra, kjo është në kundërshtim me Ligjin për shërbimin civil. Sa i përket aspektit të dytë, në bazë të të dhënave të 76 institucione të cilat kanë lidhur 777 kontrata mbi vepër, 164 prej tyre kanë vazhduar jashtë afatit ligjor prej gjashtë muajve. Pra, edhe kjo është në kundërshtim me Ligjin për shërbimin civil. Sa i përket aspektit të tretë, po ashtu shumica e institucioneve i kanë lidhur këto kontrata pa shpallur konkurs publik dhe pa ndjekur procedurën e thjeshtëzuar të rekrutimit, që prap bie në kundërshtim me Ligjin për shërbimin civil.

Ministritë, komunat dhe agjencitë me numrin më të madh të këtyre kontratave

Sa i përket numrit në total të kontratave mbi vepër në mes të 2016 dhe 2017 (për 2018 të dhënat nuk janë të plota), ekziston një rritje në 2017 nga viti 2016, kurse sipas trendit të përgjigjeve të 76 institucioneve, ka pasur rritje edhe në 2018 nga viti 2017. Ministritë me numrin më të madh të këtyre kontratave janë: Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë (MASHT) dhe Ministria e Bujqësisë, Pylltarisë dhe Zhvillimit Rural (MBPZHR), sidomos për vitet 2016 dhe 2017, Ministria e Infrastrukturës në vitin 2018 (134 kontrata mbi vepër) dhe Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sportit (MKRS), sidomos në 2017 dhe 2018. Sa i përket komunave, ato që prijnë janë: Prishtina sidomos për vitet 2016 dhe 2017, Peja, Prizreni, Ferizaj, Istogu, Gjilani dhe Mitrovica. Në institucione dhe agjenci të pavarura ky fenomen është dukshëm më pak prezent dhe ato më të shprehurat për vitin 2018 janë Zyra Kombëtare e Auditimit me gjashtë raste, por të gjitha brenda afatit ligjor dhe Institucioni i Avokatit të Popullit me katër (4) raste, po ashtu brenda afatit ligjor.

Pagesat dhe shpenzimet me këto lloj kontrata

Kontratat mbi vepër nuk paguhen sipas koeficientëve, por sipas një pagese fikse për çdo muaj dhe vlerat e zakonshme të pagesës janë në mes të 400 dhe 500 euro në muaj. Megjithatë, ka raste kur persona të angazhuar me këto kontrata paguhen edhe më shumë si psh 800 apo edhe mbi 1,000 euro. Në mungesë të vlerave të sakta të pagesave për secilën kontratë mbi vepër, nëse marrim në mënyrë hipotetike vlerën 400 euro si pagesë mujore, atëherë del që 1,372 kontrata mbi vepër në vitin 2016 i kanë kushtuar buxhetit të Kosovës rreth 6.6 milionë euro ndërsa në vitin 2017 ato kanë kushtuar rreth 14 milionë euro. Këto pagesa vlenë të ceket që paguhen nga kategoria ekonomike e mallrave dhe shërbimeve dhe jo nga kategoria e pagave dhe mëditjeve. Nëse nisemi nga ajo që shumica e tyre kanë qenë jo për punë specifike për çka e lejon ligji, por për akomodim të personave të caktuar në sektor publik sa për t’ju siguruar një pagë, atëherë del se rreth 6.6 në 2016 dhe rreth 14 milionë euro në 2017 janë shpenzuar nga kategoria e mallrave dhe shërbimeve për paga ose pagesa të kontratave mbi vepër pa ndonjë arsye.

Rruga përpara

Një zgjidhje më e mirë ligjore sa i përket MSHV-ve duket se është bërë me Ligjin për zyrtarët publik, i cili parasheh që MSHV-të të lidhen përmes Ligjit të prokurimit publik. Megjithëse, mbetet të monitorohet efekti i ligjit në zgjidhjen në praktikë të problemit të angazhimit jasht ligjor me MSHV, fakti që përmes kësaj rruge do të sigurohet transparencë sa i përket pagesave të kontratave, përshkrimit të punëve nëse kërkesat janë specifike, kohëzgjatja, konkurrenca për shkak të publikimit të thirrjeve, mundësia e ankesave në rast të pretendimeve të ndryshme, duket se do ta rregullojnë më mirë këtë fushë. Mes tjerash, ligji përkatës kërkon që të gjitha kontratat mbi vepër të cilat aktualisht janë valide të ndërpriten në momentin e përfundimit të afatit sipas kontratës.